Türkiye ile Suriye arasındaki siyasi ilişkilerin hızla bozulması sınır illerinde ekonomik ve sosyal kayıplara yol açtı. Sınır illerin yanı sıra bölgenin tümünde ekonomik canlılık büyük darbe alırken, sorunun ağırlaşarak sürmesi, ekonomik beklentileri de olumsuz etkilemeye devam ediyor.

Türkiye ile Suriye arasında 2011 yılından itibaren hızla gelişen siyasi gerginlik son olarak hükümetin bu ülkenin "istenmeyen adam" ilân ettiği Ankara Büyükelçiliği personelini tümüyle sınır dışı etmesiyle yeni bir aşamaya girdi. İkili ilişkilerin gittikçe kötüleşmesi siyaset kadar karşılıklı ekonomik çıkarları de olumsuz etkilemeye devam ediyor.

Bu durum Suriye ile gerek doğrudan gerekse Ortadoğu ülkelerine yönelik yoğun ticari ilişkileri bulunan Güneydoğu Anadolu illerinde üretim, ihracat, pazar kaybı, navlunun yükselmesi, istihdam gibi kayıpları gittikçe büyütüyor.

Gelinen noktada bölge illerinde meydana gelen ekonomik, ticari, iş kaybı sorunları yerel iş dünyası çevreleri tarafından daha kuvvetle vurgulanıyor. Özellikle Gaziantep, Kilis, Antakya, Adana, Mersin ve Şanlıurfa'nın Suriye ve hinterlandına yönelik ekonomik ve ticari ilişkileri büyük darbe aldı.

Başta ABD olmak üzere Avrupa Birliği hükümetlerinin bu ülkede meydana gelen rejim karşıtı iç çatışmalara "sıcak müdahale" niyetleri dikkate alındığında, Türkiye-Suriye ilişkileri şimdikinden daha riskli bir sürece girebilecek. Bu olasılık Suriye ile doğrudan veya dolaylı ilişkili olan bölge illerinde iş dünyası temsilcilerinin tedirginliğini artırırken, ekonomik ve ticari kayıpların telâfisi için hükümetin ilgisi bekleniyor.

DÜNYA Mikro Politika, hükümetin Suriye ile siyasi ilişkilerin yanı sıra diplomatik ilişkiyi de kesmesinden sonra, gelen talepleri de dikkate alarak bir kez daha bölge illerinin "nabzını" tuttu. Bu iller, siyasi sorunlardan kaynaklanan ekonomik ve ticari kayıplarını telâfi etmek için alternatif çözümler üretebiliyor mu? İzlenen politika ve gelinen aşama, Türkiye'nin ve bölge illerinin ekonomik  ve ticari çıkarları bakımından nasıl değerlendirilebilir, yerel iş liderlerinin önerileri var mıÖ Bölge kentlerinin iş dünyası temsilcileri bu sorulara cevap aradılar.

İş dünyası temsilcileri ne diyor?

Ali Gizer

Adana Ticaret Odası Başkanı

Bölge ekonomisini  de olumsuz etkiledi

Bilindiği gibi Suriye ile ilişkiler 2007 yılında Serbest Ticaret Anlaşması'nın imzalanması ile artış eğilimine girerek ülkemiz çıkarları doğrultusunda günümüze kadar katlanarak artan bir seyir izledi. Bu ilişkiler 2011 yılında iki ülke arasındaki vizelerin kaldırılması ile de her yönden arzu edilen bir seviyeye ulaştı. Ancak Ortadoğu'daki hızlı değişimler sınır komşumuz Suriye ile hem ekonomik, hem de dış politika konusunda sıkıntılı bir sürecin başlamasına neden oldu.

Suriye'nin son yıllarda dış ticaretinde önemli kalem oluşturan ürünleri, yaklaşık 800 kilometrelik sınır komşuluğu bulunan Türkiye'den karşılamasıyla, özellikle bu ülkeyle sınır komşuluğu bulunan Adana, Mersin, Hatay, Gaziantep, Kilis ve Mardin kent ekonomilerinde yaşanan ciddi hareketlilik şu sıralarda tamamen durdu.

Taşımacılık sektöründeki problemler nedeniyle Suriye üzerinden Ortadoğu ülkelerine yapılan taşımacılığın durma noktasına gelmesiyle transit geçişler olumsuz etkilendi, Türkiye'nin bu ülke üzerinden Ortadoğu ülkelerine ticareti de bitme noktasına geldi.

Dünyadaki ticaret potansiyelinin yüzde 95'lik bölümünün komşu ülkeler arasında gerçekleştiğinin bilindiği günümüzde siyasetin ekonominin önüne geçtiğini gösteren bu olumsuzluklardan kuşkusuz ülkemiz ticaretinin en zor koşullarda bile gelişmesi için çaba gösteren bizleri üzmekte.

Tarihi ve kültürel bağlarımızın yüzyıllardır devam ettiği Suriye ile olan ticaret hacmimizin sıfır noktasına gelmesi kuşkusuz bölge ekonomisine de olumsuz yansımalarda bulunmakta. Temennimiz bu yöndeki olumsuzlukların kısa sürede ortadan kalkması ve iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin eskiden olduğu gibi canlanması.

Mehmet Özçiloğlu

Kilis Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

En çok etkilenen il Kilis, esnaf borçlarını ödeyemiyor

Suriye'deki gelişmeler konusunda bizim oda ve Kilis olarak çözüm üretmemiz mümkün değil, bir şey yapamıyoruz. Ama ekonomisinin yüzde 80'i Suriye'ye bağlı bir il olarak en çok biz etkileniyoruz. Yıllardır ekonomimiz Suriye'ye bağlı yaşadı.  Sanayimiz çok gelişmiş değil, var olan da yine Suriye'ye bağlı olarak gelişen ve yaşayan bir sanayi. Suriye'den günü birlik gelip gidenler sıcak para getiriyor, alışveriş edip gidiyorlardı. Suriye'de başlayan çatışmaların ardından günü birlik geliş gidişler ve alışveriş tamamen kesildi.

Şu anda il ekonomisi çok zor durumda, bu gelişmelerden en fazla etkilenen yerlerden biriyiz. Temennimiz, Suriye'nin bir an önce sağlıklı bir siyasi yapıya kavuşması, huzurun sağlanması ve ticari ilişkilerimizin eskiden olduğu gibi devam etmesi. Bizim Suriye'de akrabalarımız var, sınır köylerimizde de çok sıcak ilişkiler vardı, bu karışıklığın sona ermesini istiyoruz.

Esnaf şu anda büyük bir kriz içinde; gerek vergi gerekse Bağ-Kur borçlarını ödeyemez duruma geldi, biz bu borçların ertelenmesini istiyoruz. Suriye'deki  iç çatışma sınır bölgesindeki tüm illeri etkiledi; Şanlıurfa, Gaziantep, Hatay da aynı sıkıntıları yaşıyor  ama en fazla Kilis etkilendi. Esnaf arayış içinde, Kilis'i terk edenler oldu. Bir an önce siyasi istikrarın sağlanmasını ve karışıklığın sona ermesini bekliyoruz.

Çetin Sasa

Mardin Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri

Alternatif çözüm üretemedik

Suriye'deki gelişmeler iki ülke arasındaki ticareti durdurdu. Olaylar bir iç savaş, siyasi bir sorun,  iş dünyası olarak bu konuda alternatif bir çözüm bulamıyoruz. Şu anda sanayicinin, esnafın, tacirin, sermaye sahibinin bölgede iş yapması mümkün değil. Çünkü öncelikle can güvenliği yok, yatırımlar durdu bekleme sürecine girildi. Biz Mardin olarak ihracatımızın önemli bir bölümünü Irak'a gerçekleştiriyoruz.  2011 yılında Mardin'den 850 milyon dolara yakın bir ihracat yapıldı, bunun yüzde 80'ini  Irak'a gerçekleştirdik. Suriye'ye karışıklıktan önce de ciddi bir ihracatımız yoktu.

Ancak, 3 yıl önce alınan kararla Suriye'ye vize kalkmıştı. Gerek buradaki vatandaşlarımız gerekse Suriye vatandaşlarının ticaret dışında akrabalık bağları var. Günü birlik turistik amaçlı ziyaretler ve bunun getirdiği hareketlilik vardı, bu noktada  ekonomik kayıp söz konusu.  Ülkedeki sorun için siyasi çözüm gerekiyor, iç karışıklıklar var, temennimiz  bu olumsuzlukların sona erip eskiden olduğu gibi ticari, kültürel sosyal ilişkilerin düzelmesi; ama şimdi elimiz ayağımız bağlı bekliyoruz. Suriye'de olaylar her geçen gün artıyor ve kötüye gidiyor, her gün yüzlerce insan ölüyor. Bir an önce sorunun çözüme kavuşmasını, ticaretin eskiden daha iyi düzeylere ulaşmasını diliyoruz.

Eyyüp Sabri Ertekin

Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

İlişkileri çok germemek lazım

Olaylar bizim ihracatımızı etkiliyor. Orada yapılan yanlışlıkların yanında, insanî bir dram da var, onu da göz ardı edemeyiz, bir an önce sonlandırılması lâzım. Ancak, çok yakında çözülecek gibi de görünmüyor. İlişkileri çok fazla germeden en azından bugünkü seviyesinde tutmak lâzım. Bizim il olarak en fazla ihracatımız etkilendi, geçmiş yıllarda Suriye'ye ihracatımız 80 milyon dolar civarındaydı. Şimdi hiç yok!

Dünyada ticaret en çok komşularla oluyor. Oluşan kayıpları telafi etmek için elimizden geldiğince çalışıyoruz. Avrupa ülkelerine, Afrika ülkelerine, çeşitli yerlere ihracat heyetleri düzenliyoruz. Yeni pazarlara kaymaya çalışıyoruz.  Dünya bu soruna  gereken hassasiyeti maalesef  çok fazla göstermiyor. Türkiye'nin de tek başına bu işi düzeltmesi mümkün değil. Olayı fazla germemek lâzım.

Hikmet Çinçin

Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

Ro-Ro alternatifi sorunu çözmez

Gelişmeler muhakkak ki üzüntü verici. İnsan hakları ihlalleri kabul edilemez. Suriye'deki olayların Hatay ekonomisine çok olumsuz yansımaları var. Bölgemiz transit taşımacılıkta sıkıntılı. Biz Suriye Arap Cumhuriyeti topraklarını katederek Ortadoğu'ya ulaşıyoruz. Onun dışında, iki ülke arasında karşılıklı ciddi bir sinerji oluşmuştu, bu da ticarete yansımıştı,  şimdi yok olmuş durumda.

Hatay havaalanı da yaşanan bu olaylardan nasibini aldı, olumsuz etkilendi. Suriyeli vatandaşlar batıya yönelik uçuşlarını Hatay havaalanı üzerinden gerçekleştiriyorlardı. Temennimiz, en kısa zamanda iki ülkenin ilişkilerinin yumuşaması, can kayıplarının önlenmesi yönünde.

Şimdi, alternatif çözüm olarak Ro-Ro taşımacılığı başladı, ama yeterli bir çözüm üretmez. Kesinlikle Cilvegözü Kapısının açık kalması, güvenliğin sürdürülebilir olması, can ve mal emniyetinin olması lâzım. Çünkü biz o toprakları kullanarak Orta doğu pazarına ulaşıyoruz. Aksi takdirde zarar daha da büyür. (dünya)